1 januari 2012 zijn we inmiddels ruim voorbij. De tijd lijkt in een versnelling en zo ook de gebeurtenissen. Het jaar 2011?; wat is er allemaal niet gebeurd!

Het goede nieuws

Het goede nieuws is dat de ‘core business’ van Codeso ‘de aanplant van een natuurgebied, inheemse bomen in een mix met productie hout’ succesvol is, rustig door groeit en aantoont dat verwaarloosde en uitgemergeld weidegrond in 5 jaar tijd met beleid en liefde, al een prachtig vruchtbaar natuurgebied oplevert en dit is dan nog maar het begin.

Er zijn over de wereld veel initiatieven om de aarde haar natuur terug te geven. Wat deze projecten zichtbaar maken is dat ondanks alle alarm signalen van uitbuiting en vergiftiging van moeder aarde, slechts “de wil ten goede” en een aantal jaren, nodig zijn om de schade te herstellen en een nieuw biologisch evenwicht te bereiken.

12 jaar geleden was het begrip duurzaamheid nieuw.  Al snel verschenen er allerlei keurmerken met vast gelegde criteria. (waarbij veelal het oprechte gebruik te betwijfelen valt). Inmiddels is er in Nederland,  naast eco en duurzaam een nieuw gedachtegoed terrein aan het winnen Perma(nent (agri)cultuur. Dat lijkt op duurzaam, maar het grote verschil met duurzaamheid en eco is dat er niet zomaar criteria zijn vast te stellen waar op het stempel permacultuur  op het product geplakt kan worden. Het kenmerk van Permacultuur is dat het een permanente ontwikkeling behelst. (Natuurlijk zijn er ook mensen die Permacultuur als een ‘leer’ met strenge principes aanhangen en daar dan extreem recht in zijn), maar het gedeelte dat mij aanspreekt is het uitgangspunt van een permanent leerproces. De balans zoals wij die voor ons project geformuleerd hebben, IS een permanent leer proces.
In onze praktijk  van houtvoorziening betekent dat, dat er een permanent leerproces plaats vindt waarbij doel is de balans te vinden waarin mens en natuur beiden voordeel hebben. Een win win situatie voor mens en natuur.  Door de win van de natuur er bij te betrekken verandert bij permacultuur de focus van kwaliteit van het product, naar moeder aarde die het  product voortbrengt. Bijvoorbeeld: Betaal boeren voor de kwaliteit van de grond en de producten zullen gezond zijn. Betaal voor de kwaliteit van de koeien en al spoedig hoef je de kwaliteit van de melk niet meer te controleren
Voor projecten zoals dat van ons zou kunnen gelden; betaal voor de kwaliteit van het natuurgebied en je hoeft het gebied niet meer te beschermen tegen roofbouw.
Hoe dat kan???? Ha! We zijn net begonnen onze gedachten over dit concept te vormen.

Reilen en zeilen op de finca

Wat betreft de praktische zaken is Codeso ook weer sterk in beweging. De farm Aurelia is opgehouden partner van Codeso te zijn. Ulf is getrouwd en heeft een huis/restaurant aan de enige weg in de Bahia Salinas. Zijn koeien kunnen in het land er naast grazen en zijn kippen zullen binnenkort overgeplaatst worden.
Ulf werkt nog part timet voor administratieve zaken voor Codeso.

Ook is de cursus aan de vrouwen uit de buurt opgehouden te bestaan. Vorig jaar was er al sprake dat vanuit de overheid er een cursus ‘artisania’ gegeven zou worden. Die cursus ging niet door. Ik kon toen door gaan met de plannen die ik had en alle voorbereidingen die ik getroffen had.

Maar gedurende het eerste seizoen bleek natuurlijk al dat er eigenlijk maar een paar vrouwen zijn die er echt plezier aan beleven en er ook goed in kunnen worden.
Voor een aantal vrouwen gold dat ze graag iets wilde bij verdienen. Ik kocht dan ook wat ze maakten. Al gauw echter bleek dat de productjes die eerste met zorg en aandacht gemaakt waren er in de tweede ronde al duidelijk minder zorg aan besteed was. Ik koos dus zorgvuldiger en liet zien wat er aan de anderen ontbrak, maar dat hielp niet echt.Wat mij bij een derde ronde werd aangeboden was bij een paar een belediging voor mijn goede bedoelingen. Ik had dit al verschillende malen gehoord van mensen die ook met een dergelijk initiatief begonnen waren.Maar ik moest het zelf ervaren om het concept van artisania maken omdat dat leuk is en wat geld inbrengt te kunnen wijzigen.

De overheid liet dit jaar de cursus wel door gaan en degenen met talent gingen natuurlijk daar verder. Aangezien er ook perspectieven geboden werden op verkoop.

Een werkplaats voor keramiek

De belangrijkste doelstelling van finca codeso is een ecologische cirkel tot stand brengen tussen de aanplant van bomen en het gebruik van hout voor meubels.
Het basis concept daarbij was dat als je hout gebruikt je het ook moet planten. En hoewel plantages natuurlijk efficiënt zijn voor hout productie, zijn plantages ook een aanslag op de natuur. Herbebossing van verwaarloosd grasland met voornamelijk inheemse soorten, op een milieuvriendelijke manier was de tweede doelstelling.
Maar wie bomen wil planten moet ze eerst kweken. Dat betekende zaden verzamelen, in zakjes doen en veel zorg en aandacht geven. De grond in de Bahia Salinas is arm en het klimaat is hard. Zo is de kwekerij ontstaan en is nu een kleine oase in de droge Costaricaanse zomer.
Een stukje natuur aanplanten vraagt om meer dan bomen. Er zijn ook planten gekweekt. Die verkochten we af en toe voor tuinen. En dan volgt de stap; planten voor potten op terrassen vanzelf. We gingen op zoek naar potten en toen bleek dat er in Costa Rica geen of nauwelijks (bloem)potten zijn! En ook de gedachte dat er in een Latijns Amerikaans land toch wel pottenbakkers zouden zijn, bleek een illusie. Dat konden we nauwelijks geloven, en dus dachten we dat er misschien geen geschikte klei was. Gelukkig pakte dat anders uit.

Nicaragua
De Bahia Salinas is de laatste baai voor de grens met Nicaragua. Finca Codeso ligt 20 km van de grens. In Nicaragua is meer te vinden wat betreft handwerkslieden op verschillende terreinen en voor potten is er niet zo heel ver van de grens in Christina, een dorpje in de buurt van Masaya, een heel pottenbakkers dorp.

Een jaar geleden gingen we dus op onderzoek uit en wat was het een genoegen om door een heel dorp te lopen met zo veel aardewerk! Ze verkochten serviesgoed, en vazen met traditionele motieven, niet alleen geschilderd, maar ook uit gekrabd. En voor ons erg belangrijk; potten in allerlei maten. Het gebruiks- aardewerk wordt met traditionele (precolumbiaanse) motieven gedecoreerd. De niet gedecoreerde potten en bakken en vazen zijn onmiskenbaar mediterraan van vormgeving. Spaanse vormgeving met Indianen motieven is het kenmerk van het aardewerk uit Masaya. We gingen met een flinke voorraad biscuit gebakken potten en schalen terug naar Costa Rica.

Al snel werd duidelijk dat, al het aardewerk erg kwetsbaar was, het servies niet te gebruiken en de potten voor planten vielen nogal makkelijk uit elkaar. Niets was geglazuurd, de gepolijste glanslaag die er op zat was niet waterbestendig, maar erger, het was allemaal niet hoog genoeg gestookt. Het aardewerk wordt allemaal in houtgestookte ovens gebakken en zoals ik me heb laten vertellen, nemen de pottenbakkers het niet meer zo serieus met de temperatuur, aangezien ze eigenlijk alleen nog voor toeristen werken.

Een plan
Dit alles bij elkaar en nog meer, deed bij mij het plan op komen om een aantal de biscuit gebakken potten uit Nicaragua te halen en op de finca te decoreren en te glazuren en zo onze kwekerij te voorzien van bruikbare potten.
Het eerste wat ik daarom moest weten was of de lage baktemperatuur niet voort kwam uit het feit dat de klei die niet geschikt is voor hoge temperaturen. Ik bestelde daarom een flink aantal kleine potjes, die ik meenam naar Nederland.

Eenmaal in Nederland begon ik overal te vragen wie er een pottenbakker kende die bekend was met de traditionele pottenbakkerij en met hout ovens. Ik kreeg een aardige verzameling namen en besloot gewoon te beginnen bij degene die het dichts bij mij in de buurt woont. En zo kwam ik bij Leo Maarleveld.
Het was een mooie Nederlandse zomer avond. Leo had als onderdeel van de kunstroute Opsterland, werk in zijn tuin tentoongesteld.
Ergens in de tuin kwamen wij zijn vrouw Joke tegen. Ik deed haar mijn verhaal nog eens, van Costa Rica, ons project, Nicaragua en mijn wens om potten voor onze planten te maken.
Meteen daarop zei Joke: “Nou Leo dan gaan wij toch gewoon deze winter 2 maanden naar Costa Rica!”
En dat hebben ze gedaan.

Een gasoven

Leo bakte een paar van de potjes die ik had mee genomen met een glazuur laag, goed heet dus! Tot mijn grote geluk doorstonden de potjes dit proces goed en kwamen heel en glanzend uit de oven. Dit was veel belovend. Ik zag bij Leo een gasoventje staan aangesloten op een butagasfles en dit bracht mij op het idee om de gasoven die ik ruim 30 jaar geleden gebruikt had voor keramiek naar Costa Rica te verschepen. De oven was niet meer in gebruik en stond in het atelier van Simon den Hartogh. Met deze oven kon er naast de kunst van houtgestookte keramiek, een kleine productie op gang gebracht worden voor potten en servies.
Simon vond het een goed plan, Leo is heel technisch en sloot de oven op een gasfles aan. Er waren nog enige reparaties nodig en toen ging de oven op weg.

Costa Rica

1 november kwamen we in Costa Rica aan. We, dat zijn Joke. Quintin(zoon) en ik, Leo zou 2 weken later komen.
Vanuit winters Nederland aankomen in Costa Rica is altijd weer een feest. De warme ontvangst door Oscar, onze werker en factotum, en zijn gezin (Mari, Alex en Osmar) maakt de aankomst tot een thuiskomst. Joke en Quintin trokken in de studio, Leo kwam 2 weken later en toen begon het kleiavontuur Costa Rica.

Klei

Leo is iemand die graag wat om handen heeft. Er zou een nieuwe werkplaats gebouwd worden voor het keramiek project, maar dat kon pas in december gebeuren en dus werd er ruimte gemaakt in de houtwerkplaats. Maar we moesten natuurlijk wel klei hebben. En dus vertrokken we 2 dagen na Leo zijn aankomst  naar Nicaragua.

De eerste keer dat ik in Nicaragua aardewerk gehaald had, had ik ook een paar kilo klei gekocht. Het plan was dus nu naar Nicaragua te gaan, aardewerk te kopen en een grote hoeveelheid klei.
Waar we echter niet opgerekend hadden was dat de wet m.b.t. grensverkeer in Nicaragua veranderd was. Kon je eerder, weliswaar met veel papierwerk met je pickup de grens over, nu kan dat nog maar 1 keer in de 3 maanden. Om aan onze eerste voorraad te komen gingen we dus met een taxi naar de grens, stapte in Nicaragua in een toeristenbusje. We waren met zijn zessen en maakten er meteen een toeristen tochtje van, over Granada, naar Masaya. We kochten bij de pottenbakkers het één en ander aan aardewerk en 25 kilo klei. Bij de grens werd dat op een karretje gezet, maar toen bleek toch dat de laatste honderd meter de doos met spullen door ons zelf gedragen moest worden. Omdat we met z’n zessen waren konden we alles door de douane krijgen als souvenirs. Duidelijk werd hiermee wel dat dit geen route is voor regelmatig transport.

We gingen dus maar weer eens op onderzoek uit waar we in Costa Rica klei zouden kunnen krijgen. Maar welke route we ook namen steeds kwamen maar 2 plaatsen te voorschijn waar een pottenbakkerij was, allebei erg ver van hier.

Intussen werd begonnen met het uitgraven van het fundament voor de werkplaats. Opeens zie ik Leo de grond uit de geul in een emmer scheppen en vervolgens omkiepen in een bak van de ‘pila’ (een 3 delige wasbak) hij zoekt wat takjes er uit en doet er dan water bij. De grond lost op in het water, en droogt vervolgens snel in de Costaricaanse temperaturen. Ja en wat meteen duidelijk werd was: dit is klei!!!!!. Nog het kleine grint er uit zeven en even kneden en het werd gewoon klei. Dezelfde als die we met veel moeite over de grens gedragen hebben. Ons hele terrein is een grote kleibult, de hele streek is van klei. De verschrikkelijke modder waar we In het regenseizoen zo last van hebben is klei!

Klei maken

De nieuwe werkplaats vorderde, wij maakten van alles. Leo had zich ten doel gesteld mij zoveel mogelijk technieken bij te brengen en ik deed mijn best. Van alle dagen met de maestro in het atelier staan, moet je gebruik maken.
Een andere reden om zoveel mogelijk verschillende dingen te maken was ingegeven door de vraag: Wat doet onze eigen klei in de oven?
De Nica klei was gauw opgebruikt en dus moest er nu in grotere hoeveelheden klei van eigen grond gemaakt worden. Het was even uitzoeken wat de beste manier was. Leo had zich omringt met emmers, zeven, scheppen en pollepels. Uiteindelijk werd het: grond scheppen, fijnstampen, oplossen in water, 2x zeven en dan in een oud Tshirt opgehangen als hangop en dan als laatste goed door kneden. Zwaar werk allemaal en de plantenbakken die ik wil maken vragen nogal wat klei. Nou ja dat zien we later wel weer.

Een papierstook

De gasoven was onderweg en zou volgens de Nederlandse agent eerst de 9e december aankomen en later kwam bericht de 17e. Ulf nam contact op met de Costaricaanse agent en hoorde dat de oven de dag na de kerst in San José zou staan. Maar ja tussen kerst en oud en nieuw wordt hier nauwelijks gewerkt.

De dag voor de kerst was de werkplaats klaar. We konden hem mooi inwijden met een feestje en Leo had het plan om een ‘papierstook’ te doen. Een aantal van de spullen die we in Nicaragua gekocht hadden werden met oxiden bestreken, van de rest van een metaalmat werd een soort hoed gemaakt, die we vervolgens met in kleimodder gedoopte kranten bekleedde. De jongetjes vonden het geweldig mooi werk! Ook het aansteken en het stoken was een feest en toen de hoed langzaam begon te branden was het mooier dan vuurwerk.

houtstook

Tussen kerst en oud en nieuw wordt er nauwelijks gewerkt, maar er kwam wel een email dat de oven in de loods stond maar dat de douane de waarde van 100 dollar van een 35 jaar oude oven niet accepteerden. Het moest 1200 dollar worden en de taks moest eerst betaald. Dat kon gelukkig hier in la Cruz. In middels was het nieuwe jaar natuurlijk wel al begonnen en hadden we een aantal flinke horror verhalen te horen gekregen dat het wel een half jaar kan duren alvorens iets door de douane komt.

We hadden intussen een flinke voorraad ongebakken voorwerpen staan en de vraag hoe de klei zich zou houden onder het bakken werd steeds dringender.
We besloten daarom een veldoven te maken van de blocks die van de bouw over waren en maar eens wat te proberen.

Hout genoeg, 4 uur stoken. Wel een warm werkje bij Costaricaanse temperaturen, maar gelukkig was het nog niet zo heet als het anders wel in januari kan zijn.
De volgende morgen het resultaat bekijken. Alles was heel, alles klonk goed hard gebakken!

De oven

Weer kwam er bericht van de douane dat we een bewijs moesten aanleveren dat Codeso echt een bedrijf is en dat dan alle papieren opnieuw gedaan moeten worden. Daar ging natuurlijk ook weer een paar dagen overheen, maar toen kwam toch echt het bericht dat alles in orde was en dat de oven uit San José opgehaald kon worden, Ulf, Leo en Oscar gingen gedriën met de pickup van Ulf naar San José en meteen weer terug. 2×300 km rijden Heel vroeg weg en bij schemer was het grote moment dan toch echt daar, Triomfantelijk kwamen ze het terrein op rijden. Ze moesten nog een ingewikkelde kunst uithalen om de zware kist in de werkplaats te lossen. Maar toen konden we de deksel lichten ..en ja hoor hij zat er echt in!!!!
Het was inmiddels 15 januari geworden en Leo bleek niet de 22ste te vertrekken zoals gedacht, maar de 20ste. Zou het nog lukken?
Leo had voor het aansluiten nog een onderdeel nodig dat niet in Nederland gekocht had kunnen worden. Veronderstellend dat je in een land waar veel, heel veel gasflessen gebruikt worden, in iedere ijzerhandel wel zo’n aansluiting te koop zou zijn, begon de zoektocht naar dat stukje nog al laat. Het bleek een ware zoektocht te worden met als uitkomst; “Dat moet je bestellen en hoe lang dat duurt weet je in Costa Rica nooit!”
Wel een beetje een anticlimax, zeker ook nadat we het veldoventje nogmaals probeerden te stoken voor glazuur en de temperatuur het net niet heeft gehaald. Maar ja Dit is Costa Rica. Alles duurt hier lang en een goede reden voor Leo en Joke om in oktober terug te komen. Terug komen waren ze al van plan, maar al in oktober!

In Costa Rica duurt alles lang, maar met betrekking tot het keramiek atelier is er in korte tijd veel tot stand gebracht. Er is een prachtig atelier gebouwd in korte tijd, dankzij Oscar en zijn broer. We hebben alle stadia van klei maken tot glazuren doorlopen en veel verschillende technieken uitgeprobeerd. Dit verhaal wordt dus vervolgd. En voor degenen die het willen mee maken en graag met klei willen werken in het mooie Costa Rica; u bent welkom op finca Codeso.

In het jaar 2011 hebben we een donatie gegeven an het Grafisch Proeflokaal Orvelte

http://www.grafischproeflokaal.nl/

dit heeft geleid aan een bijdrage voor de Kunst Werkstatte kunstenaarsvantynaarlo.com